Never forget Srebrenica

Κοιτάζουμε την αφίσα που δεν κολλήθηκε, το κείμενο περί παγκοσμιου πολέμου και Ρενέ Μαγκρίτ, την προκήρυξη που μοιράζουμε τούτες τις άγιες μέρες. Και θυμόμαστε ότι πολύ καιρό τώρα προσεγγίζουμε τον παγκόσμιο πόλεμο με «αντίληψη παγετώνα». Πρόσφατα οι υπάλληλοι της «Καθημερινές Εκδόσεις Μον. Α.Ε» μας θύμισαν από πού προέρχεται αυτή η αντίληψη. Πρόκειται για «μνήμη που αστράφτει σε στιγμή κινδύνου». Ποια μνήμη; Ιδού:

Never forget Srebrenica

Το μεγαλύτερο και ενοχλητικότερο κρατικό κατόρθωμα του τελευταίου χρόνου, δεν ήταν τα «μέτρα». Ήταν η απεμπλοκή των ρουφιάνων των αφεντικών από κάθε ανάγκη λογικής τεκμηρίωσης των «μέτρων». Σήμερα, έπειτα από ένα χρόνο «μέτρων», αρκεί να πάρει κανείς ύφος βλοσυρό και υπεύθυνο και να γράψει κάτι σαν και τούτο εδώ:

Η πρόσβασή μας στην επιστημονική πληροφόρηση τον τελευταίο χρόνο ήταν επαρκής και καθολική. Μπορεί να μαθαίνουμε πολλά και σύνθετα, και να τα μαθαίνουμε σταδιακά, συγκεχυμένα, ή ακόμη και ελλιπώς, πάντως στα απολύτως θεμελιώδη, η επιστήμη δεν μας άφησε μετέωρους. Οι μαζικές επαφές εν μέσω πανδημίας κρίθηκαν εξαρχής αδιαμφισβήτητα επικίνδυνες. Η καραντίνα ήταν αντικειμενικά επιβεβλημένη. ^[1]Άρης Αλεξανδρής, «Διατάσεις», Καθημερινή, 24/4/2021. Εδώ https://www.kathimerini.gr/opinion/561343030/diataseis-32/.

Έτσι ακριβώς: Η αιτιολόγηση των «μέτρων» είναι τα «πολλά και σύνθετα» που μαθαίνετε «σταδιακά και ελλιπώς». Οπότε από την αιτιολόγηση των μέτρων, ενδέχεται να μην έχετε καταλάβει χριστό (και φταίτε εσείς γιατί όταν ήσασταν μικρές δεν διαβάζατε στατιστική όπως όλα τα άλλα παιδάκια). Όσον αφορά τα «θεμελιώδη» όμως, η επιστήμη δεν σας άφησε μετέωρους: μάσκα, καραντίνα και σκάστε, αυτό προφανώς το καταλάβατε καμπάνα, οπότε τι πρόβλημα έχετε;

Ο μορφωμένος άνθρωπος που ξεδιπλώνει αυτού του είδους την ορθολογική επιχειρηματολογία λέγεται Άρης Αλεξανδρής και είναι υπάλληλος της εταιρείας «Καθημερινές Εκδόσεις Μον. Α.Ε» που εκδίδει την αγαπημένη μας Καθημερινή. Ασχολούμαστε μαζί του για τρεις λόγους:

Ο πρώτος λόγος: γιατί όσο να ‘ναι, εδώ έχουμε μια ξεκάθαρη (λέμε τώρα…) παραδοχή της απαλλαγής των υπαλλήλων των αφεντικών από κάθε υποχρέωση λογικής τεκμηρίωσης. Ο καλός κύριος Αλεξανδρής λούζεται χαρούμενος στις νέες δυνατότητες του επαγγέλματος και η χαρά του φωτίζει και το ποιόν των υπολοίπων λουόμενων.

Ο δεύτερος λόγος: Γιατί ο Άρης Αλεξανδρής τα γράφει αυτά για να τα ακούμε εμείς. Πράγματι, η παραπάνω επιχειρηματολογία συνοδευόταν από ετούτη εδώ τη φωτογραφία:

Βέβαια δεν είναι φωτογραφία ετούτο εδώ – είναι μοντάζ με χρήση Photoshop. Εδώ η αφίσα μας με θέμα την αριστερή «εναντίωση στα μέτρα», έχει φάει σμίκρυνση για να φαίνεται μόνο το σύνθημα. Δίπλα της, άλλες αφίσες του αντιεξουσιαστικού χώρου έχουν υποστεί παρόμοια μεταχείριση και όλες μαζί ίπτανται πάνω από «επικίνδυνη συνάθροιση». Αυτή η καλλιτεχνική σύνθεση τεκμηριώνει μια άλλη ισχυρή θέση του κυρίου Αλεξανδρή σύμφωνα με την οποία «η λαϊκιστική αριστερά (…) διαθέτει τους πιο εκτεταμένους μηχανισμούς επηρρεασμού (sic) των μαζών». Ότι αυτός που εντοπίζει «εκτεταμένους μηχανισμούς επηρρεασμού (sic) των μαζών» δουλεύει με μισθό για το ισχυρότερο μηντιακό συγκρότημα στη χώρα, δεν θα πρέπει να σας απασχολεί. Η «λαϊκιστική αριστερά» βγάζει αφίσες και οι «μάζες» επηρεάζονται – ιδού και τα τεκμήρια!

Το βασικό νόημα κάθε επιχειρηματολογίας αυτού του είδους είναι σαφές: ο μορφωμένος κύριος Αλεξανδρής, οι εργοδότες του και οι λοιποί συνοδοιπόροι του, δεν είναι απολύτως ικανοποιημένοι με την άτυπη λογοκρισία που έχουν επιβάλει διαβάλλοντας, βρίζοντας και μοντάροντας από την αρχή του χρόνου. Από καιρού εις καιρόν φροντίζουν να μας υπενθυμίσουν ότι και η τυπική λογοκρισία καθόλου εκτός των σκέψεών τους δεν βρίσκεται.

Ακούμε αυτού του είδους τις απειλές από τον περασμένο Μάρτη. Από τότε που τις πρωτοακούσαμε δεν είχαμε καμία αμφιβολία ότι προέρχονται από το ελληνικό κράτος. Και η αλήθεια είναι ότι το σκεφτήκαμε, γιατί η προέλευση δεν ήταν παίξε γέλασε. Κι αφού το σκεφτήκαμε, αποφασίσαμε να συνεχίσουμε να κάνουμε αυτό που έχουμε μάθει να κάνουμε εδώ και περίπου εικοσιπέντε χρόνια.

Ήρθε η ώρα να το πούμε: υπάρχει και ένας τρίτος λόγος που ασχολούμαστε με αυτόν τον συγκεκριμένο από τους πολλούς κουβάδες λέξεων που μας απειλούν ένα χρόνο τώρα. Ο τρίτος λόγος είναι ότι αυτά δημοσιεύθηκαν στο φύλλο του Σαββατου 24 Απριλίου της «Καθημερινής», και όπως θα δείτε, θέλουμε να κάνουμε συνδυασμό (combo) με το φύλλο της επόμενης ημέρας. Όταν το combo ολοκληρωθεί, θα έχετε πάρει μια ιδέα και για το τι είναι αυτό που κάνουμε εδώ και εικοσιπέντε χρόνια.

Που λέτε, την επομένη του Σαββάτου, Κυριακή 25 Απριλίου, ο Αιμίλιος Χαρμπής, έτερος υπάλληλος της «Καθημερινές Εκδόσεις Μον. Α.Ε», αναζητούσε εισαγωγή για τη συνέντευξη που είχε πάρει από τη Βόσνια σκηνοθέτη Τζασμίλα Ζμπάνιτς. Η Ζμπάνιτς ήταν υποψήφια για όσκαρ με την ταινία «Quo Vadis, Aida», που αφορούσε τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα το 1995.^[2]Τελικά όσκαρ δεν πήρε· βρίσκουμε την αποτυχία κάπως ταιριαστή. Οπότε το εγχείρημα εξεύρεσης εισαγωγής ήταν ακανθώδες – γιατί ποιος από τους «επαρκώς και καθολικά» πληροφορούμενους αναγνώστες της Καθημερινής ξέρει τι διάολο είναι αυτούνη η Σρεμπρένιτσα; Ο κύριος Χαρμπής το σκέφτηκε, το ξανασκέφτηκε, και τελικά βρήκε πώς να εισάγει το θέμα:

Στα Κάτω Πετράλωνα, λίγο πριν από τη γέφυρα του Πουλόπουλου και πάνω στον τοίχο που οριοθετεί τις γραμμές του Ηλεκτρικού, βρίσκεις ένα πελώριο γκραφίτι με μαύρα γράμματα: «Never Forget Srebrenica». Οι κάτοικοι της περιοχής το έχουν συνηθίσει και το προσπερνούν, ενώ οι υπόλοιποι περαστικοί πολλές φορές κοντοστέκονται προσπαθώντας να θυμηθούν τι σημαίνει αυτή η παράξενη λέξη με τη δύσκολη προφορά. Σχεδόν 950 χιλιόμετρα στα βορειοδυτικά, η σημερινή Σρεμπρένιτσα είναι μια μικρή πολίχνη 2.600 κατοίκων, οι οποίοι ζουν ειρηνικά στο κράτος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Παρ’ όλα αυτά, τόσο τα βιβλία της Ιστορίας όσο και τα μνημεία της περιοχής μαρτυρούν πως εκεί το καλοκαίρι του 1995 έγινε η χειρότερη σφαγή επί ευρωπαϊκού εδάφους μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με κάτι παραπάνω από 8.000 άνδρες και αγόρια να εκτελούνται από τις δυνάμεις του Σέρβου στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς.^[3]Αιμίλιος Χαρμπής, «Το Διαχρονικό Μήνυμα της Σρεμπρένιτσα», Καθημερινή, 26/4/2021, εδώ … Continue reading

Ο κύριος Χαρμπής δεν θεώρησε σκόπιμο να το αναφέρει, γιατί η «Καθημερινές Εκδόσεις Μον. Α.Ε» στηρίζει υπεύθυνο καθάρισμα τοίχων, αλλά το «πελώριο γκραφίτι» δεν υπάρχει πια· το πάτησαν φασαίοι καλλιτέχνες που είχαν κουβαληθεί για Εράσμους με κρατική χρηματοδότηση, και δυστυχώς δεν τους πετύχαμε ώστε να συζητήσουμε περί δημόσιας τέχνης. Το γκραφίτι είχε φτιαχτεί, αν θυμόμαστε καλά, τον Σεπτέμβριο του 2015, ενώ όλοι ήταν απασχολημένοι να εκστασιάζονται με την πρώτη φορά αριστερά. Αυτουργός ήταν η αυτόνομη ομάδα antifa Kallithea που είχε πάει νύχτα, και το γκραφίτι ήταν έτσι όπως το βλέπετε: ^[4]Το γκραφίτι εδώ https://antifakallithea.wordpress.com/%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%85%cf%82-%cf%84%ce%bf%ce%af%cf%87%ce%bf%cf%85%cf%82/graffiti/#jp-carousel-711. Η σημερινή … Continue reading

Αυτό λοιπόν είναι το combo που λέγαμε. Οι μορφωμένοι υπάλληλοι της «Καθημερινές Εκδόσεις Μον. Α.Ε» ασχολήθηκαν μαζί μας δύο μέρες σερί. Η μία ήταν για να μας απειλήσουν επειδή μιλάμε. Η άλλη ήταν για να μας θυμίσουν μία από τις πρώτες φορές που μιλήσαμε ενώ όλοι μας έλεγαν να το βουλώσουμε.

Μία από τις πρώτες φορές που κανονικά θα έπρεπε να το βουλώσουμε: η σφαγή της Σρεμπρένιτσα έλαβε χώρα το Καλοκαίρι του 1995.^[5]Άρα (do the math), το γκραφίτι είχε φτiαχτεί για τα είκοσι χρόνια από τη σφαγή. Οι ομάδες που αργότερα θα γίνονταν γνωστές ως «οι Αυτόνομοι», μίλησαν πρώτη φορά για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1999.^[6]Είχαν προηγηθεί κάτι προκηρύξεις και ένα μικρό πέσιμο σε ανθρωπιστική δομή της «Εταιρείας Ελληνοσερβικής … Continue reading Ο τρόπος με τον οποίο μίλησαν ήταν ένα βιβλίο. Το βιβλίο λεγόταν «Σρεμπρένιτσα: το μεγαλύτερο έγκλημα του πολιτισμένου κόσμου στην Ευρώπη μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο».^[7]Carthago/Αντισχολείο, Σρεμπρένιτσα: το Μεγαλύτερο Έγκλημα του «Πολιτισμένου Κόσμου» στην Ευρώπη, μετά τον … Continue reading Τα περιεχόμενα του βιβλίου αφορούσαν την ελληνική εξωτερική πολιτική της περιόδου μεταξύ του 1991 και του 1999. Εντός του βιβλίου αποδεικνυόταν ότι το ελληνικό κράτος είχε οργανώσει την υποστήριξη του σερβικού κράτους και ειδικά των «Σέρβων της Βοσνίας» κατά τη διάρκεια του Γιουγκοσλαβικού εμφυλίου. Ότι αυτή η υποστήριξη είχε εκφραστεί από το σύνολο του ελληνικού πολιτικού συστήματος, από την άκρα δεξιά μέχρι την άκρα αριστερά. Ότι περιελάμβανε υλική υποστήριξη του σερβικού κράτους μέσω «συλλογής τροφίμων» και «υιοθεσιών», αλλά και μέσω λαθρεμπορίου όπλων. Ότι στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα είχαν συμμετάσχει Έλληνες φασίστες, οι οποίοι όχι μόνο δεν ήταν «περιθωριακοί» και «αυτοβούλως κινούμενοι», αλλά είχαν την υποστήριξη του ελληνικού κράτους, όπου όταν λέμε «ελληνικό κράτος» εννοούμε και το σύνολο του ελληνικού πολιτικού συστήματος, από τη δεξιά του μέχρι την αριστερά του.

Σήμερα, έπειτα από τη «συμφωνία των Πρεσπών», μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα την ανάμιξη του ελληνικού κράτους στη Βοσνία: η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ξανάνοιγε το «μακεδονικό ζήτημα». Οι «μουσουλμάνοι» θα αποτελούσαν πάτημα για το τουρκικό κράτος στα Βαλκάνια. Οι Μακεδόνες πάτημα για το βουλγαρικό (και το αλβανικό) κράτος.^[8]Αναλυτικότερα, καλό θα ήταν οι αναγνώστριες να ξαναδούν το ξεχασμένο λόγω πανδημίας κείμενο «“Να … Continue reading Οπότε, τόσο οι «μουσουλμάνοι», όσο και οι Μακεδόνες, καλό θα ήταν να εξαφανιστούν από τον χάρτη. Το σερβικό κράτος ήταν ο άλλος παίκτης της περιοχής που επεδίωκε την εξαφάνιση. Το αποτέλεσμα ήταν αυτό που μάθαμε αργότερα να αποκαλούμε «πόλεμος δι’ αντιπροσώπων», τότε όμως το έλεγαν «ελληνοσερβική φιλία»: «συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης», «μακεδονικά συλλαλητήρια», λαθρεμπόριο όπλων, λεφτά σε σακούλες, επισκέψεις «Σέρβων φίλων» και συμμετοχή Ελλήνων φασιστών στη σφαγή οκτώ χιλιάδων ανθρώπων.

Τα εγχειρήματα των ‘90s πήγαν όπως πήγαν και συνεχίζονται με άγνωστη κατάληξη. Όσο για εκείνη την παλιά «ελληνοσερβική φιλία», εικοσιπέντε χρόνια μετά, μιλώντας στον Χαρμπή, η σκηνοθέτις Ζμπάνιτς μάς λέει κάτι που δεν ξέραμε περί του πόσο εκτιμήθηκε:

Οι γραπτές πηγές αναφέρουν πως υπήρχε μια μονάδα Ελλήνων ακροδεξιών στρατιωτών που ήταν κομμάτι των σερβικών δυνάμεων στη Σρεμπρένιτσα. Εμαθα ακόμα πως η οδός Selmanagic (είναι ο δρόμος που ο στρατηγός Μλάντις περπατά στην ταινία και διατάζει να αφαιρεθούν οι πινακίδες) το 1996 ονομάστηκε «Οδός Ελληνικής Φιλίας» – για να τους ευχαριστήσουν για τη συνδρομή τους. Αργότερα η παλιά ονομασία επανήλθε, έπειτα από πιέσεις της διεθνούς κοινότητας.^[9]Αιμίλιος Χαρμπής, «Το Διαχρονικό Μήνυμα…», ό. π.. Έτσι που πήγε το πράγμα, δεν θα βρίσκαμε καθόλου παράξενο … Continue reading

Μπορούμε τώρα να περάσουμε στο τι θυμόμαστε εμείς οι αυτόνομοι από τη Σρεμπρένιτσα.^[10]Βρίσκουμε ενδιαφέρον που από τις πέντε αφίσες που κοσμούν το μοντάζ των υπαλλήλων της «Καθημερινές Εκδόσεις … Continue reading Μεταξύ του 1991 και του 1999, το ελληνικό κράτος συμμετείχε ενεργά στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο, στην οργάνωση της σφαγής και εθνοκάθαρσης εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων. Η σφαγή της Σρεμπρένιτσα έλαβε χώρα το 1995. Κι όμως, το βιβλίο που λέγαμε εκδόθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1999. Όταν εκδόθηκε ήταν το μοναδικό γραμμένο στα ελληνικά βιβλίο που αναφερόταν στο θέμα. Δηλαδή: η ελληνική συμμετοχή στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο συγκαλύφθηκε τόσο επιμελώς, που επί εννέα ολόκληρα χρόνια, εντός της χώρας δεν ακούστηκε κουβέντα. Συγκαλύφθηκε τόσο αποτελεσματικά, που εικοσιπέντε χρόνια μετά, ο κύριος Χαρμπής μπορεί να γράφει ανώδυνα για «γκραφίτι» και «ομάδες Ελλήνων ακροδεξιών στρατιωτών».

Ο τρόπος με τον οποίο επιτεύχθηκε αυτή η μούγκα ξεκινούσε από τον μονολιθικό προσανατολισμό ολόκληρου του πολιτικού συστήματος προς την «αλληλεγγύη στους αδερφούς Σέρβους». Συνέχιζε με την οργανωμένη παραπληροφόρηση από μεριάς του συνόλου των ελληνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης. Περιελάμβανε τον οργανωμένο εκφοβισμό όποιου διανοείτο να εκφράσει διαφορετική γνώμη. Και ενισχυόταν από τις δικές μας σοβαρότατες πολιτικές, οργανωτικές και ατομικές αδυναμίες. Τα λέμε όπως τα θυμόμαστε: οι καιροί ήταν τέτοιοι που έπρεπε να μάθουμε να διαβάζουμε και να γράφουμε – έπρεπε να μάθουμε να ξεχωρίζουμε το σημαντικό από το ασήμαντο, όχι ατομικά, αλλά συλλογικά – και έπρεπε να μάθουμε τι σημαίνει αυτό το «συλλογικά». Όσο για το τι σημαίνει «κράτος» και «εξωτερική πολιτική», ας το αφήσουμε.

Απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε, τα οργανωτικά προβλήματα του α/α χώρου είναι ελάχιστα χρήσιμο να αναλύονται δημοσίως, αφού δεν ωφελείται κανείς που να μην έχει ωφεληθεί ήδη. Τα υπόλοιπα όμως, ο μονολιθικός προσανατολισμός του ελληνικού πολιτικού συστήματος, ο κρατικός έλεγχος των ΜΜΕ, ο κρατικός εκφοβισμός, μπορεί να γίνουν κατανοητά με απλό τρόπο. Θα σας δείξουμε ένα τυπικό δείγμα των όσων δημοσιεύονταν στα ελληνικά ΜΜΕ κατά τη διάρκεια του Γιουγκοσλαβικού εμφυλίου. Το μεταφέρουμε ως έχει, μαζί με τη λεζάντα, από τη σελίδα 250 του βιβλίου Σρεμπρένιτσα:

Διαβάστε προσεκτικά τη λεζάντα και πάμε: Την 1^η Φλεβάρη του 1994, η αριστερή Ελευθεροτυπία μοστράριζε τις βομβαρδισμένες από τους Σέρβους καθολικές εκκλησίες για ορθόδοξες ώστε οι Σέρβοι αδερφοί να μετατρέπονται σε θύματα. Εικοσιπέντε χρόνια μετά, είδαμε τους ίδιους ακριβώς ανθρώπους, και ακόμη περισσότερο τους ίδιους ακριβώς κρατικούς μηχανισμούς, κόμματα, κομματίδια και μμε, να μας μιλούν για «ανθρώπινες ζωές», «επιστημονική αλήθεια», «κοινωνική ευθύνη» και «συνωμοσιολογία». Και θυμηθήκαμε. Θυμηθήκαμε ότι ζήσαμε επί χρόνια με τις ελληνικές εφημερίδες να μας μαθαίνουν «πολλά και σύνθετα», όπως ότι αυτοί που πολιορκούσαν το Σαράγιεβο μάλλον ήταν κάπως… μουσουλμάνοι (ενώ ήταν ο σερβικός στρατός). Θυμηθήκαμε ότι ο Μανώλης Γλέζος έγραφε την εισαγωγή σε ποιητικές συλλογές του Ράντοβαν Κάραζιτς. Θυμηθήκαμε τον Κάραζιτς να φωνασκεί «μαζί μας μόνο ο Θεός και η Ελλάδα» μέσα σε ένα στάδιο που λεγόταν «Ειρήνης και Φιλίας», παρόντος σύσσωμου του ελληνικού πολιτικού συστήματος.^[11]Το «Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας» με Κάραζιτς μέσα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως λαμπρό παράδειγμα από τον κύριο … Continue reading Θυμηθήκαμε τον Αλέξανδρο Λυκουρέζο να παίζει σκάκι με το στρατηγό Μλάντιτς. Θυμηθήκαμε τον Βλάση Μπονάτσο, παλιό ροκά, γαμπρό του Λυκουρέζου και σόουμαν της ελληνικής τηλεόρασης, να ρωτάει τον στρατηγό Μλάντιτς «τι ζώδιο είναι».^[12]Αν έχετε όρεξη τραβάτε εδώ https://www.lifo.gr/lifoland/mikropragmata/otan-o-blasis-mponatsos-rotoyse-haroymenos-ton-hasapi-ton-balkanion-mlantits. Είκοσιπέντε … Continue reading Θυμηθήκαμε ότι η Αλέκα Παπαρήγα επισκεπτόταν τον Μιλόσεβιτς ως τον τελευταίο αντιιμπεριαλιστή των Βαλκανίων. Θυμηθήκαμε ελληνόπουλα νηπιακής ηλικίας να σηκώνουν τα σύμβολα των Τσέτνικ σε εκδηλώσεις του ΚΚΕ. Θυμηθήκαμε τον τσαμπουκαλεμένο αριστερό αντιτουρκισμό να εκρέει από το στόμα της Μαλβίνας Κάραλη. Θυμηθήκαμε τους Έλληνες φασίστες και τα καραβάνια με τα τρόφιμα. Θυμηθήκαμε την εθνικώς ωφέλιμη συνεργασία αριστεράς και δεξιάς να εμφανίζεται ως «Εταιρεία Ελληνοσερβικής Φιλίας», με τη συμμετοχή του Αλέκου Αλαβάνου (αργότερα εμπνευστή των «αγανακτισμένων» του Συντάγματος). Θυμηθήκαμε ότι όλα αυτά κατέληξαν εκεί όπου υπολογιζόταν να καταλήξουν: στη συμμετοχή του ελληνικού κράτους στην εξαιρετικά συμφέρουσα δολοφονία και εθνοκάθαρση εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων – και στη συγκάλυψη αυτής της συμμετοχής.

Κι επειδή η προηγούμενη παράγραφος ίσως τώρα πια να έχει πολλές άγνωστες λέξεις, ας το πούμε και πιο κατανοητά. Τον Μάρτη του 2020, είδαμε τους ίδιους ακριβώς ανθρώπους, και ακόμη περισσότερο τους ίδιους ακριβώς κρατικούς μηχανισμούς, κόμματα, κομματίδια και μμε, να μας μιλούν για «ανθρώπινες ζωές», «επιστημονική αλήθεια», «κοινωνική ευθύνη» και «συνωμοσιολογία». Νιώσαμε τον κρατικό εκφοβισμό να μας λέει να το βουλώσουμε. Και θυμηθήκαμε πόσο νοιάζεται αυτό το κράτος και οι ρουφιάνοι του για την ανθρώπινη ζωή. Θυμηθήκαμε πόσο νοιάζεται αυτό το κράτος και οι ρουφιάνοι του για την αλήθεια. Θυμηθήκαμε πόσο αξίζει η αντιπαράθεση «αριστεράς» και «δεξιάς» μπροστά στο «εθνικό συμφέρον». Θυμηθήκαμε, τέλος, πόσο αξίζει να μιλάς. Θυμηθήκαμε ότι από τότε που φτιαχτήκαμε, ποτέ μας δεν το βουλώσαμε.

Θυμηθήκαμε. Γιατί ποτέ μας δεν ξεχάσαμε τη Σρεμπρένιτσα.