Ο ξεκάθαρα αταξικός χαρακτήρας του μεγαγιγαθανατηφόρου ιού επισημαίνεται εξαρχής από όλες τις δυνατές μεριές. Λες και υπήρχε κάποιο σχέδιο άλλωστε, ένας από τους πρώτους που χτυπήθηκε βάναυσα από τα στοιχεία της φύσης ήταν ο λαομίσητος Βαγγέλης Μαρινάκης. Ταυτόχρονα, οι αριστεροί, έσπευσαν να επισημάνουν ότι ο ιός, από κάποιο αντιρατσιστικό θαύμα, αποφεύγει τους μετανάστες εργάτες που το ελληνικό κράτος τόσο δικαίως κλείνει στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο ιός, μας είπαν οι αριστεροί, στην πραγματικότητα συμπεριφέρεται σαν καλός κρατικοποιημένος αριστερός: προτιμάει τις businesss class των αεροπλάνων.
Προσοχή εδώ αδέρφια! Όπως συμβαίνει συνήθως στον πραγματικά αντεστραμμένο κόσμο, πίσω από αυτού του είδους τις αντιρατσιστικές επισημάνσεις κρύβεται ατόφιος ταξικός ρατσισμός. Κι αν αυτός ο ταξικός ρατσισμός διακρίνεται καταρχήν δύσκολα, είναι γιατί βρίσκεται σε αυτό που παραλείπεται και όχι σε αυτό που αναδεικνύεται. Για να δείτε πώς δουλεύει το πράγμα, ας ξεκινήσουμε (στην τύχη) από ένα από τα μυριάδες άρθρα που προσπαθούν να πείσουν για τα δίκια του «κινήματος stay homeTM». Το άρθρο εστιάζει στην Πέγκυ Ζουμπουλάκη, ευτυχισμένη γιαγιά που «έχει μάθει να περνάει καλά μόνη της, πιθανόν από τη μαμά της».[1]
Όπως θα φαντάζεστε, η Πέγκυ Ζουμπουλάκη επιδεικνύει κοινωνική ευθύνη «μένοντας σπίτι». Για να περάσει η ώρα, διαβάζει Κέρουακ και γράφει ένα βιβλίο. Ταυτόχρονα όμως, αυτή η καλή κυρία προβληματίζεται με τη «βλακεία» που βασιλεύει γύρω της: «Βλέπω ανθρώπους που συνωστίζονται για να περπατήσουν δίπλα στη θάλασσα και σκέφτομαι ότι δεν έχουν πάρει χαμπάρι τι συμβαίνει», λέει πικραμένη στη μαχόμενη ρεπόρτερ που της παίρνει συνέντευξη. Στο τέλος, τάχα για να καταλάβουμε πώς ακριβώς μοιάζει η «κοινωνική ευθύνη», το πιθανότερο όμως γιατί ακόμη και η πιο καλόψυχη και μοντέρνα αστή βρίσκει την επίδειξη του έχειν της απλά ακαταμάχητη, η συνέντευξη μάς φιλοδωρεί με μια φωτογραφία της Πέγκυς Ζουμπουλάκη εντός της φωλέας της.
Η παγωμένη φάτσα του ιδιοκτήτη όταν κοιτάζει την ιδιοκτησία του, προφανώς δεν κρύβεται. Αλλά αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο είναι το φόντο. Γιατί σε ετούτη τη σπάνια στιγμή, που έγινε δυνατή μόνο λόγω των ακραίων περιστάσεων, μπορούμε να δούμε με τα ματάκια μας το συγκεκριμένο σπίτι του «κινήματος μένουμε σπίτι». Το τραπέζι όπου χρειάζεσαι ασύρματο για να μιλήσεις με τον απέναντι. Τις σκαλιστές καρέκλες – αντίκα. Το κηροπήγιο που χρησιμεύει για φόνους σε μυθιστορήματα της Αγκάθα Κρίστι. Τη σουπιέρα που ποτέ της δεν έχει αντικρύσει σούπα (αν, εν πάση περιπτώσει, όντως πρόκειται περί σουπιέρας). Πάνω από όλα τούτα όμως, δεσπόζει η τέχνη: μοντέρνα, μινιμαλιστική, ακριβή, κίτρινη. Η τέχνη ισορροπεί μεταξύ της ζωγραφικής και της γλυπτικής, αφήνοντάς μας να φανταστούμε πόσο δύσκολη και ευαίσθητη αποδεικνύεται σε κάθε ξεσκόνισμα. Πόσες φορές έχει πλανηθεί ο δείκτης της Πέγκυς Ζουμπουλάκη στο σκονισμένο εσωτερικό των κούφιων μαύρων κώνων; Σε πόσες οικιακές βοηθούς ο ίδιος δείκτης έχει κατόπιν δείξει την πόρτα; Η επιδιόρθωση του έργου –ενίοτε αναγκαία λόγω εργατικής αδεξιότητας- γίνεται από τον καλλιτέχνη αυτοπροσώπως, ή έρχεται τύπος με μεσινέζα από τα είδη κιγκαλερίας παρακάτω; Που θα βρίσκει η Πέγκυ Ζουμπουλάκη μεσινέζα τώρα που κλείσανε τα είδη κιγκαλερίας;
Ας αφήσουμε όμως αυτές τις σημαντικές και δύσκολες ερωτήσεις να πλανώνται ως ιός στον αέρα. Κι ας μείνουμε στα σίγουρα. Το σύνθημα «μένουμε σπίτι» είναι βαθιά ρατσιστικό γιατί αδιαφορεί για το ποιο ακριβώς είναι «το σπίτι». Η ύπουλη ρητορική λειτουργεί εδώ ως εξής: Πρώτα οι χρήστες του συνθήματος αποκρύπτουν ότι δεν έχουμε όλοι το ίδιο σπίτι. Αφού θα έχουν αποδείξει (δια της επαναλήψεως έως εμετού), ότι όλοι οι «ενωμένοι από τον ιό» Έλληνες βασικά μένουν στο ίδιο σπίτι, θα μπορούν έπειτα, όταν θα χρειαστεί, να μοιράσουν τις ευθύνες για τις τυχούσες «αντικοινωνικές συμπεριφορές» εξίσου σε όλους.
Αυτό βέβαια σημαίνει ότι η Πέγκυ Ζουμπουλάκη και οι όμοιοί της, ετοιμάζονται να μοιράσουν τις «ευθύνες» ταξικά – θα τις μοιράσουν ταξικά στην πράξη, όπως ήδη τις μοιράζουν ταξικά στη ρητορική τους.
Δηλαδή οι αριστεροί και οι δεξιοί που μουρμουράνε το μάντρα «μένουμε σπίτι» προετοιμάζονται για κυνήγι των κατώτερων στρωμάτων; Για απόδοση «ευθυνών»; Για μετατροπή της έννοιας του «αντικοινωνικού» στο άλλο όνομα της εργατικής τάξης; Ω της φρίκης και της ντροπής! Μοναχά ο νους σαλεμένου αυτόνομου θα μπορούσε να περπατάει σε τέτοια μονοπάτια!
Θα είμαστε ειλικρινείς: Φταίει που μόλις επιστρέψαμε από κόλληση αυτοκόλλητων. Ο αρχικός σκοπός μας δεν ήταν αντικοινωνικός: ας πούμε, προσέξαμε και πήγαμε δυο δυο, πράγμα που ακόμη επιτρεπόταν, γιατί μόνο έτσι δεν κολλούσε ο ιός στην Πέγκυ Ζουμπουλάκη (ενώ τώρα πια η Πέγκυ Ζουμπουλάκη κολλάει και να περπατάς μόνο). Κι όμως καλοί μας σύντροφοι και συντρόφισες, παρά τις καλές μας προθέσεις, τελικά καταντήσαμε αντικοινωνικοί. Δείτε πώς έγινε. Το αυτοκόλλητο ήταν ετούτο εδώ:
Και κάπως μας κόλλησε σαν τον ιό η ιδέα να πάμε να το κολλήσουμε πάνω σε μια πλατεία. Έλα όμως που η πλατεία ήταν γεμάτη Ρομά και παιδιά των Ρομά;! Δίχως μάλιστα να το ξέρουμε, το ερώτημα «τι σκατά γίνεται», παρότι πιθανόν ουδόλως απασχολεί την Πέγκυ Ζουμπουλάκη, φαίνεται πως απασχολεί επισταμένως τους Ρομά, που μόλις είδαν το αυτοκόλλητο, μας έπιασαν την κουβέντα.
Οι Ρομά, που λέτε, βρίσκονται στην πλατεία γιατί αποτελούν το αποτέλεσμα μιας προηγούμενης «προσπάθειας ενσωμάτωσης με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση». Δηλαδή Έλληνες που κατέχουν συγκεκριμένα σπίτια σαπάκια, τα οποία βρίσκονται γύρω από την πλατεία, πληρώθηκαν με τα λεφτά της κυρίας Μέρκελ για να αφήσουν τους Ρομά να μείνουν στα σαπάκια τους, που έπειτα από αυτό ονομάστηκαν επιδοτούμενα. Όμως, τα επιδοτούμενα σαπάκια ήταν λιγάκι αβίωτα. Άσε δε που οι Ρομά ήταν συνηθισμένοι σε μια συγκεκριμένη κοινωνική ζωή δίχως τσόντα και φέισμπουκ (πάει χαμένο το αυτοκόλλητο). Όπως λοιπόν καταλαβαίνετε, ώσπου να ολοκληρωθεί η ενσωμάτωση και να πάρουν τα παιδιά το πτυχίο τους, οι Ρομά συνήθιζαν, όταν τελείωνε η δουλειά, να μαζεύονται στην πλατεία.
Η μαλακία είναι ότι και μετά τον ιό, οι ίδιοι Ρομά μαζεύονται στην ίδια πλατεία. Επιδεικνύουν δηλαδή εξόχως αντικοινωνική συμπεριφορά. Όπως μας είπαν μάλιστα, χτες βράδυ, όταν η αστυνομία κατέφτασε για να τους επισημάνει το αντικοινωνικόν της συμπεριφοράς τους, οι Ρομά δήλωσαν ευθαρσώς στους μπάτσους ότι «δεν τους νοιάζει αν κολλήσουν γρίπη» γιατί έχουν πέντε παιδιά ο καθένας και τα παιδιά δεν χωράνε στο σπίτι και βλέπουν όλο τηλεόραση. Συνέχισαν σημειώνοντας ότι, ως μη ενσωματωμένοι, οι Ρομά δεν θέλουν τα παιδιά τους να βλέπουν όλο τηλεόραση, όσο και αν αυτό βοηθάει στην ενσωμάτωση. Κατόπιν, οι ίδιοι Ρομά δήλωσαν στους μπάτσους ότι «δεν τους νοιάζει αν φάνε πρόστιμο» -καταλάβατε, γιατί δεν διαθέτουν ΑΦΜ. Τέλος, οι ίδιοι Ρομά, ρώτησαν τους μπάτσους πότε θα έρθει το κράτος να τους δώσει συσσίτιο, γιατί αυτοί δούλευαν δίχως ένσημα και δεν θα τα πάρουν τα οκτακόσια ευρώ και δεν έχουν να πληρώσουν το μερτικό τους από το νοίκι. Και πρόσθεσαν «γαμώ τον Μητσοτάκη». Οι μπάτσοι αποχώρησαν.
Ε, εκεί που τα συζητάγαμε αυτά, ήρθε και το παιδί. Το παιδί το λέγανε Εριάν και ούτε αυτό τα πήγαινε καλά με την ενσωμάτωση. Το παιδί μας έδωσε το χέρι. Τι να κάνουμε, του δώσαμε κι εμείς το χέρι. Οπότε τώρα είμαστε κι εμείς αντικοινωνικοί, δηλαδή η Πέγκυ Ζουμπουλάκη ποτέ δεν θα μας άφηνε να τσεκάρουμε αν έχει σκόνη ο κώνος της.
Όπως θα έχετε καταλάβει, το συγκεκριμένο σπίτι του «κινήματος μένουμε σπίτι», δεν είναι παρά μια επιμέρους περίπτωση μιας απλής γενικής διαπίστωσης: η ρητορική του ιού, στο σύνολό της, ζέχνει ταξικό ρατσισμό. Γιατί υποθέτει ότι «όταν μιλάμε για τον ιό» δεν υπάρχουν κοινωνικές τάξεις. Αυτή η παράλειψη με τη σειρά της, δεν συνέβη από σύμπτωση. Είναι εσκεμμένη. Δείτε για παράδειγμα πώς η τελευταία «ταξική στροφή» της άκρας αριστεράς ζητάει επιδόματα για το ένα εκατομμύριο εργάτες που έχουν μείνει δίχως δουλειά και δίχως μισθό, δίχως ποτέ να αναφέρει αυτούς που δεν κολλούσαν ένσημα και αυτούς που ουδέποτε έχουν κολλήσει ένσημα.
Τέτοιες παραλήψεις δεν είναι βέβαια τυχαίες. Όπως δεν είναι τυχαία η ονομασία «αντικοινωνικός» που τόσο δημοφιλής γίνεται εσχάτως εκ στόματος πρωθυπουργού εκπορευόμενη. Οι «αντικοινωνικοί» είναι, υποτίθεται, αυτοί που αρνούνται να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της ορθής υγιεινής. Αλλά η «ορθή υγιεινή» είναι η συμπεριφορά και οι αξίες μιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης, όπως και «το σπίτι» αυτής της κοινωνικής τάξης, είναι ένα συγκεκριμένο σπίτι, κατά πάσα πιθανότητα στο Κολωνάκι. Όσο για τις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις, όλο και περισσότερο, σημαντικά τμήματα της εργατικής τάξης αντιμετωπίζουν προβλήματα πολύ σημαντικότερα από «τον ιό», τη μετάδοσή του, τα «μέτρα προφύλαξης» και πάει λέγοντας. Όχι, δεν νοιάζεται για τη γρίπη κάποιος που δεν έχει να φάει, ούτε νοιάζεται για τη «μετάδοση» κάποιος που δεν έχει ΑΦΜ.
Η ρητορική του ιού, δεξιά και αριστερή, παριστάνει ότι τέτοια ζητήματα δεν υπάρχουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι την κατάλληλη στιγμή δεν θα ανακαλυφθούν. Όταν έρθει εκείνη η ώρα, διάφορα βασικά θα έχουν ήδη επιτευχθεί μέσω της τρέχουσας ρητορικής. Όταν δηλαδή έρθει η ώρα, τα μμε κι οι μπάτσοι θα αριβάρουν στις πλατείες όπου ιοί μεταδίδονται μέσω ανεύθυνης συμπεριφοράς. Όντως, εκεί θα εντοπίσουν κάποιους –Έλληνες και Ρομά και «παράνομους» μετανάστες- που δεν νοιάζονται αν κολλήσουν, αδιαφορούν για τα πρόστιμα, αδιαφορούν για τη μετάδοση του ιού και καθόλου δεν κατανοούν την κομψότητα του κώνου της κυρίας Ζουμπουλάκη. Αυτοί έχουν ήδη ονομαστεί προκαταβολικά «αντικοινωνικοί», με την ευγενική χορηγία της υπεύθυνης αριστεράς της χώρας.[2]
Μπορούμε όλα αυτά να τα πούμε και μόνο με μια φράση: η ταύτιση με τον παλιό όρο «asozialen» που τόσο γόνιμα χρησιμοποιήθηκε από το καθεστώς της ναζιστικής Γερμανίας κατά τη δεκαετία του ‘30, δεν είναι αντιγραφή.[3] Προκύπτει από κοινές επιδιώξεις σε παρόμοιες συγκυρίες. Αποδείξαμε δηλαδή ότι οι χρήστες του όρου «αντικοινωνικός» δεν αντιγράφουν τον Αδόλφο Χίτλερ. Απλά σκέφτονται από μόνοι τους αυτά που επιτάσσει η εποχή και η κοινωνική τους θέση (η οποία βρίσκεται κάτω από τον κώνο).
[1] Μαργαρίτα Πουρνάρα, #Stayhome: «Ας πούμε στον εαυτό μας πως είμαστε σε άδεια», Καθημερινή, 20/3/2020. https://www.kathimerini.gr/1070048/article/epikairothta/ellada/stayhome-as-poyme-ston-eayto-mas-pws-eimaste-se-adeia
[2] Πωπω πόσο δύσκολο έχει γίνει να γράφεις για την «επικαιρότητα»! Αυτό η κειμενάρα γράφτηκε την Κυριακή 22/3 και θα ανέβει πιθανόν την Τρίτη 24/3. Εν τω μεταξύ, το κράτος που μας φυλάει από τον ιό ανακοίνωσε απαγόρευση κυκλοφορίας. Προφανώς, όπως όλα τα σχετικά με τον ιό, αυτή η απαγόρευση αφορά τους πάντες γιατί για τον ιό δεν υπάρχουν κοινωνικές τάξεις. Παρόλ’ αυτά, για κάποιο λόγο που θα πρέπει να είναι σαφής σε όποιον διάβασε το κείμενο, οι σχετικές ανακοινώσεις φροντίζουν να αναφέρονται ξεχωριστά στην τύχη των Ρομά και των «τοξικοεξαρτημένων». Αυτή προς το παρόν είναι ότι οι Ρομά θα «παραμείνουν καθ’ όλο το διάστημα περιορισμού της κυκλοφορίας εντός των καταυλισμών» -κι αν δεν θέλουν, θα δούμε, ή καλύτερα θα δούνε αυτοί τι θα πάθουν. Οι λοιποί απροσάρμοστοι αντικοινωνικοί θα μεταφερθούν σε «κατάλληλους δημοτικούς χώρους φιλοξενίας» όπου θα τους έχουν μη στάξει και μη βρέξει, πράγμα που πιθανότατα σημαίνει ότι τώρα με τον ιό προφανώς δεν χρειάζεται να παίρνουν ναρκωτικά και να τους κακομεταχειρίζεται η αστυνομία. Τι, παράξενο σάς φαίνεται; Μαλάκες είναι η Πέγκυ Ζουμπουλάκη και οι ήρωες των νοσοκομείων μας και των σούπερ μάρκετ μας και τα μέλη των ακροαριστερών μας οργανώσεων και οι άνδρες της αστυνομίας μας, που δεν χρειάζονται ναρκωτικά; Ή μήπως είδατε ποτέ σας να τους κακομεταχειρίζεται η αστυνομία; Οπότε όλα εντάξει, το κράτος πρόνοιας να ‘ναι καλά! Μόνο να παλέψουμε όλοι να δυναμώσει, γιατί τώρα τελευταία νιώθει κομματάκι αδύναμο. Για να νιώσετε ακόμη καλύτερα, μπορείτε να τσεκάρετε και τη σχετική ανακοίνωση της ελληνικής έκδοσης της Πράβντα. «Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την απαγόρευση κυκλοφορίας», Εφημερίδα των Συντακτών, 23/3/2020. https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/236238_ola-osa-prepei-na-xerete-gia-tin-apagoreysi-kykloforias. Προσέξτε με την ευκαιρία ότι αυτός ο τίτλος είναι υπόκωφα αντιστασιακός, οπότε αντάξιος της Πράβντα -γιατί υπονοεί ότι υπάρχουν και άλλα για την απαγόρευση κυκλοφορίας, που απλά δεν πρέπει να τα ξέρετε.
[3] Για τους «asozialen», σε περίπτωση που τα τουίτς που κάνετε φόλοβ δεν καλύψουν το θέμα, δείτε το Sergio Bologna, Ναζισμός και Εργατική Τάξη: Κρίση, Κράτος Πρόνοιας και Αντιφασιστική Βία στη Γερμανία του Μεσοπολέμου, Antifa Scripta, 2011 (Α’ έκδ. 1993), σελ. 85-93.